Haiku işaret etmektir.
Haiku işaret etmektir.
Turgay Uçeren
Bakın, Hans-Peter Kraus ?Haiku Yazmak' adlı denemesinde ne diyor: ?'Üç satırda en çok 17 heceyle senin yaşam çevrenden sende düşünce şimşeği uyandıran bir olayı anlat. Bu olayı okuyucuya dolaysız bir şekilde sun ki, o kendi içinde bunu canlandırabilsin. Bunun için geniş zamanı, sade ve direkt bir dil kullan. Okuyucuya kendi düşünebilmesi için bir imkân ver. Değer biçen (muhakeme eden ve yargılayan) ve sonuç çıkaran ifadelerden ferâgat et.''
Bu bağlamda aşağıdaki birbirine çok benzeyen iki metni ele alalım:
Güneşi arar
Pervane, mum alevi
Canını alır.
Ahmet Bektaş
Güneşten kaçıp
Muma uçtu pervane
Ay zannederek
Filiz Bedük
Ahmet Bektaş'a ait birinci metnin sonuç çıkardığını açıkça görürüz; bir öyküleme ve sonuç çıkarma var; yani haikuda yapılmaması gereken basit bir hata yapmış şair: Okuyucuya yeterli düşünce payı bırakmayan ve şans tanımayan bir metin.
Filiz Bedük'e ait ikinci metin bir sonuç çıkarmaktan kaçındığı gibi, haikuya has, gizli, ince bir alayla ele alıyor olayı. Aslında her iki metin de aynı, pervanenin ölümüyle sonuçlanan olayı ele alıyor, fakat birinci metin sonucu söylerken, ikinci metin sadece işaret ediyor.
Haiku okuyucuya sunulan bir ?bitmiş şiir' (finished poem) değildir. Haiku kendini okuyucuda tamamlayan bir metin özelliğini taşır. Tıpkı bir sürpriz hediye paketi gibidir haiku; hediye eden (haiku şairi) içinde ne olduğunu önceden söylerse sürprizin hiçbir anlamı kalmaz. Sürpriz, paketi (haiku), açanın (okuyucunun) paketin içinde olanı buluşuyla kendini tamamlar.
İşte bu yüzden birinci metin bir haiku değil bir senryudur.
Senryû, haiku ile aynı formu kullanır. Her ikisinin de 5?7?5 formunu kullanmalarından dolayı sıkça karıştırılan haiku ve senryû, aynı antolojilere birbirlerinin adları ile girebilmektedir.
Senryû, epigram, aforizma, mesel, vecize, düstur ve benzeri içeriklere sahiptir ve illa doğa bağıntısı gereksinmez. Fakat bazen bir senryû, kigo da (mevsim sözü) içerebilir ve işte tam burada ikisi birbirlerinin sınırlarında gezmeye ve sınır ihlâllerine başlarlar.
Güneşi arar
Pervane, mum alevi
Canını alır.
Ahmet Bektaş
Ahmet Bektaş'ın metni bir haiku değildir ama çok iyi bir senruyudur.
