Söz Sanatları

EDEBİ SÖZ SANATLARI

HÜSN-Ü TA'LİL: Nedeni bilinen bir olayı güzel ve duygusal bir nedene bağlamaktır. Günümüzde de çok sık kullanılan bir sanattır. Yağmurun yağması, havanın soğuk olması, sis, kar yağması veya güneşin doğması gibi her zaman olan olaylar, çeşitli güzel nedenlere bağlanır. Örnek: Sen geldin ya, Güneş doğdu , aydınlandı dünya.

MECAZ-I MÜRSEL: Benzetme amacı güdülmeksizin bir nesnenin yerine bir başka sözcük kullanmaktır. Yani, bir adın yerine kullanılan sözcüklerdir. Günlük konuşmalarımızda da sık sık kullanılırız. Örneğin: Okula(okul müdürü) telefon ettim. Gelmeyeceğimi eve (aile)söyledim.

TEŞBİH: Benzetme sanatıdır. Renk,biçim, nicelik vs bakımlardan benzetilme durumudur. Benzetilen,benzeyen, benzetme yönü, benzetme ilgeçi belirtilir. Örnek: Pamuk gibi beyaz kuş

İSTİARE:İstiare, benzeyen ve benzetilenden birinin belirtilmesidir. İstiare, açık ve kapalı istiare olmak üzere iki çeşittir. Açık istiare, benzetilenin söylenmesidir. Benzeyen söylenmez. Örnek: Hadi arslanlar, bitirin bugün bu işi. Kuzular, sınıflara doluştu neşeyle. Kapalı istiare ise benzeyen öğeyle yapılan sanattır. Benzetilen varlık burada kullanılmaz. Sadece bazı imgeler ve sözlerle benzetilen sezdirilir. Örnek: Bahar, çıkageldi bütün çiçekleri ile edalı işveli. Arslan, gülümsedi kızaran tana bakıp.

TEVRİYE: Bir sözün iki anlamda kullanılmasıdır. Daha çok bu sözcüklerin mecaz anlamı ya da uzak anlamı kastedilir. Böylece farklı bir anlatımla sanat yapılmış olur.

TEZAT: Karşıt anlamlı sözcüklerin bir arada kullanılmasıdır. Örneğin, ak-kara, acı-tatlı, ağlamak-gülmek. Ağlarım geçmişte güldüklerime. Karaya ak dersin, aka kara.

LEFF-Ü NEŞR : Bir olay, durum vs şeylerin açıklaması ile birlikte belirtilmesidir.
Öneğin: Kalbimde ateş var, yakar kavurur beni.

TELMİH: Bir olayı, bir durumu hatırlatmaktır. Eserde o olayı hatırlatacak sözlerdir.

TENASÜP: Birbirine uygun ve birbiriyle bağlantılı sözcüklerin bir arada, bir mısrada kullanılmasına tenasüp denir. Örneğin: Gökyüzü, güneş ve bulut konuştular akşama kadar. Ahmet, Mehmet, Süreyya hepsi boş hepsi rüya.

TARİZ: Bir olayı, kişiyi veya durumu eleştirmek amacıyla yapılan sanattır. Halk edebiyatında taşlama şiirlerinde bol bol kullanılmıştır. Genellikle sözün tersini kastederek oluşturulur.Örnek: Ne zekisin, bir saatte ancak anladın.

İSTİFHAM: Soru sorma yoluyla yapılan sanattır. Bu şekilde şiirde anlatılmak istenen de güçlü bir şekilde vurgulanmış olur. Örnek: Söyle, Beni sevmedin mi? Gittiğinde dizlerimi dövmedim mi? Gece yıldız olup göklere ağmadım mı? Yağmur olup toprağına yağmadım mı?

TEŞHİS: İnsan dışı bir varlıkların insanlaştırmaktır. Yani, insana ait özellikleri bu nesneye yüklemektir. Örneğin: Ağaç gülümsedi güneşe, Güneşte de parıltılı bir neşe.

İNTAK: İntak ise insan dışı varlıkların konuşturulmasıdır. Şiirlerde, masallarda ve bazen de efsane ve destanlarda sıkça rastlanan bir durumdur. Örneğin: Buluta ağaç dedi ki: Ağla, bulut ağla! Ağla ki, susuzluğumu gidereyim.

MÜBALAĞA: Anlamı güçlendirmek, dikkat çekmek veya durumun iyice anlaşılmasını sağlamak amacıyla olduğundan büyük veya küçük, az veya çok göstermektir. Örneğin: Hava o kadar soğuk ki, soluğumuz buz olup yere düşüyordu.(Olduğundan soğuk). Hava o kadar sıcak ki, kahvaltıda yediğim yumurtayı dün güneşte pişirdim.(olduğundan sıcak) Dünyanın bütün karıncaları dün odamdaydı.(olduğundan çok) Dün tiyatroda hiç kimse yoktu.(olduğundan az) Buzdolabında fare düşse başını yarar.(Olduğundan az).

CİNAS: Sesteş sözcüklerin kullanılmasıdır. Bu sözcükler aynı şekilde yazılan fakat farklı anlama gelen sözcüklerdir. Örneğin:
Dağlara,
duman çökmüş dağlara,
benden gittin gideli,
Bak bağrımda dağlara (yara)

TEKRİR: Bir sözcüğün aynı tümce veya mısrada, şiirde tekrar edilmesidir.Örnek: Kara kara gözlerin, Şirin şirin sözlerin.

SECİ: Düzyazıda yapılan uyağa seci denir. Örnek: Her çağırışında gelen, yaşam boyunca kölen olayım.

ALİTERASYON: Aynı uyum ve ahenk güçlendirmek amacıyla aynı sesin bir arada sık kullanılmasıdır. Örneğin: Melül melül bakarsın Güldürürsün kendine insanları( Burada ü harfi tekrarlanmıştır.) Kara sabahlara doğdu yavrucak( Burada da a harfi tekrarlanmıştır).

TEDRİC: Birbirine uygun kavramların bir arada kullanılmasıdır.Örneğin, bulut,gökyüzü, kar,yağmur ...



ÖMER ILGAZ