Can Yücel’in Hayatı Ve Eserleri

Can Yücel (d. 21 Ağustos 1926, İstanbul - ö. 12 Ağustos 1999, İzmir), modern Türk şairi.

1- Can Yücel’in Hayatı

Can Yücel, 21 Ağustos1926 yılında İstanbul’da dünyaya geldi. Can Yücel eski Milli Eğitim Bakanı olan Hasan Ali Yücel’in oğludur. 1934 yılında Ankara, Atatürk Lisesi’ni bitirdi. Can Yücel üniversite eğitimini Ankara Üniversitesi ile Cambridge Üniversitesi'nde almıştır. Can Yücel uzun yıllar Fransa'da Paris ve İngiltere'de yaşadı. Askerliğini ise Kore Savaşı'na katılan Türk birliğinde askerliğini tamamladı. 

Can Yücel çeşitli elçiliklerde çevirmenlik yaptı. Ayrıca Londra'da BBC'nin Türkçe bölümünde spikerlik yaptı. Can Yücel Türkiye'ye döndükten sonra  Bodrum ve Marmaris’te turist rehberi olarak çalıştı. Can Yücel daha sonra İstanbul’a yerleşerek bağımsız çevirmen ve şair olarak hayatını sürdürdü.  Can Yücel 1956 yılında Güler Yücel ile evlendiler. Bu evlilikten Güzel ve Su adında iki kızı ve Hasan adında bir oğlu oldu.

12 Mart döneminde Can Yücel Che Guevara'nın Gerilla Harbi ile İnsan ve Sosyalizm adlı kitaplarının çevirisi sebebi ile 15 yıl hapis cezasına mahkum edildi. Can Yücel 1974 affı ile beraber tahliye olarak özgürlüğüne kavuştu. İstanbul'da Vatan, Demokrat, Söz gazetelerinde köşe yazıları yazdı.  İlk önce İzmir'e oradan da Muğla'nın Datça ilçesine yerleşti. Can Yücel her hafta Leman, her ay Öküz dergilerinde yazıları ve şiirleri yayımlandı. Can Yücel, bademcik kanseri tedavisi gördüğü İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde 12 Ağustos 1999'da yaşamını yitirdi. Yazarın naaşı, Datça’ya gömüldü. Datça Belediyesi, Can Yücel’in adını oturduğu sokağa verdi.

2- Can Yücel’in Edebi Kişiliği

Can Yücel yazamaya şiir ile başlamıştır ve çeşitli dergilerde yayımladığı şiirleri, edebiyat ve tiyatro çevirileri ile siyasal konularda yazıları bulunmaktadır. Can Yücel şiirlerinde argo ve müstehcen sözlere sık olarak yer vermiştir. Ancak bu tarzı bazı eleştirmenler tarafından dili samimi kullanmak olarak değerlendirilmişse de kimi zaman da kovuşturmaya uğramıştır.

Can Yücel’in şiirlerinde taşlama ve toplumsal duyarlılık ağır basmaktadır. Bunun yanı sıra yalın dili ve buluşları ile de eserleri dikkati çekmektedir. Can Yücel’in şiirlerinin konuları; genellikle doğa, insanlar, heyecanlar, olaylar, kavramlar ve duygulardır. Şiirlerinin birçoğunda sevdiği kişiler vardır. Can Yücel için ailesi çok önemli olduğu için şiirlerini eşine, çocuklarına, torunlarına, babasına ithafen yazar. Can Yücel’in yazdığı, Küçük Kızım Su’ya, Güzel’e, Yeni Hasan’a Yolluk, Hayatta Ben En çok Babamı Sevdim adlı şiirler bu sevgi şiirlerinden birkaçıdır.

Can Yücel’in şiirlerinin en önemli özelliği toplumsal bir duyarlılıktır. Can Yücel şiirlerinde bu duyarlılığı veriş biçimi ise hiciv şeklindedir. Hiciv, Can Yücel’in şiirinin vazgeçilmezidir. Can Yücel kullandığı sözcük oyunları ile büyük bir dil ustalığına sahip olmuştur. Böylece şiirlerini yeni anlam boyutları ile donatmış ve daha etkili kılmıştır. Bunun yanı sıra Can Yücel’in şiirinde dikkat çeken diğer önemli kavramlardan birisi de tabiat sevgisidir. Can Yücel, doğaçlama yazma tarzını benimsemiştir. Can Yücel şiirin yanında bir de tiyatro oyunları da çevirdi. 12 Eylül sonrasında müstehcen olduğu iddiası ile Can Yücel’in Rengahenk isimli kitabı toplatıldı.

Can Yücel ilk şiirlerini 1950 yılında "Yazma” adlı kitabında toplamıştır. Can Yücel bu kitabını yazdıktan sonra uzunca bir zaman biçim arayışlarıyla uğraştı. Can Yücel’in ilk şiirlerinde coşkulu anlatım, uyaklı söyleyiş, geleceğe umut ve güvenle bakış belirgin özelliklerdir. 1973'te basılan ikinci şiir kitabı "Sevgi Duvarı"nda topladığı şiirlerinde imge yoğunluğunun, doğa ve insan ilişkilerinin öne çıktığı görülür. 1974'te çıkan üçüncü kitabı "Bir Siyasinin Şiirleri", o döneme kadar olan dönemlerin bileşkesi gibiydi. Can Yücel ayrıca Lorca, Shakespeare, Brecht gibi ünlü sanatçıların Hamlet, Fırtına, Bir Yaz Gecesi Rüyası gibi oyunlarından çeviriler yaptı. 

3- Can Yücel'in Eserleri

• Şiirleri
  • Yazma (1950)
  • Her Boydan - Çeviri Şiirler (1959)
  • Sevgi Duvarı (1973)
  • Bağlanmayacaksın, Bir Siyasinin Şiirleri (1974)
  • Ölüm ve Oğlum (1975)
  • Şiir Alayı - ilk dört şiir kitabı (1981)
  • Rengâhenk (1982), Gökyokuş (1984)
  • Beşibiyerde- ilk beş şiir kitabı (1985)
  • Canfeda (1985)
  • Çok Bi Çocuk (1988)
  • Kısa Devre (1990)
  • Kuzgunun Yavrusu (1990)
  • Gece Vardiyası Albümü (1991)
  • Güle Güle-Seslerin Sessizliği (1993)
  • Gezintiler (1994)
  • Maaile (1995)
  • Seke Seke (1997)
  • Alavara (1999)
  • Mekânım Datça Olsun (1999)
  • En Uzak Mesafe, Benim Adım Firuzansa Ne Olayım, Cazcı Firuzan (1997)
  • Hotuhların dramı, Bilmelisin ki, Biraz Alıştım, Kadın Dediğin, Bördübet'ten Sedir Adası'na, Yüz Kitabı Şiirlerimden Seçmeler (2010)
  • Yaprak Dökümü
• Yazıları
  • Düzünden (1994)
  • Ve Can'dan Yazılar (1995)
• Çevirileri
  • Hamlet (Shakespeare)1992, İstanbul: Papirüs Yayınları, 1996
  • Bahar Noktası (Bir Yaz Gecesi Rüyası'nın çevirisi) (Shakespeare) 1981. İstanbul: Papirüs Yayınları 1996
  • Muhteşem Gatsby (The Great Gatsby, F. Scott Fitzgerald), Ağaoğlu Yayınevi, İstanbul, 1964
  • Yeni Başlayanlar İçin Marx (Marx Para Principantes) 1977 Salozun Mavalı (Peter Weiss)Bilgi Yayınları