Falih Rıfkı Atay'ın Hayatı ve Eserleri

Falih Rıfkı Atay, İstiklâl Madalyası sahibi Türk yazar, gazeteci ve milletvekili.

Doğum tarihi ve yeri: 26 Aralık 1894, İstanbul.
Ölüm tarihi ve yeri: 20 Mart 1971, İstanbul.

1- Falih Rıfkı Atay'ın Hayatı

Cumhuriyet döneminin en etkin gazetecilerinden biri olan ve Mustafa Kemal Atatürk'ün başyazarlığını yapan yazar, 26 Aralık 1894, İstanbul'da doğmuştur.

İlk ve orta öğrenimini Rehber-i Tahsil Mektebi ile Mercan İdâdisi’nde yapan Atay, Dârülfünun Edebiyat Fakültesi’ni bitirmiştir.

Bir süre Bâbıâli Mektûbi Kalemi’nde kâtip, Dahiliye Nezâreti Hususi Kalemi’nde müdür muavini olarak çalışan yazar, 1913 de. gazeteciliğe Tanin’de röportaj ve makaleler yazarak başlamıştır. I. Dünya Savaşı sırasında yedek subayken Filistin ve Suriye’de Dördüncü Ordu Karargâhı’nda Cemal Paşa’nın kâtipliğini yapmış, 1917’de İstanbul’a dönmüştür. Cemal Paşa Bahriye nâzırı olunca Kalem-i Mahsus müdür muavinliğine tayin edilen yazar, bir ara Çarkçı Mektebi’nde edebiyat hocalığı yapmıştır. Kendisini bütünüyle gazeteciliğe vererek 20 Mart 1918’de Ali Naci Karacan, Necmeddin Sadak ve Kâzım Şinasi ile birlikte Akşam gazetesini kurmuştur. 1920'de Milli Mücadele'yi destekleyen yazıları sebebiyle Damat Ferit Hükûmeti tarafından "behemehâl idam edilmek" ihtarı ile Nemrut Mustafa Paşa divanıharbine teslim edilen yazar, İkinci İnönü Zaferi'nden sonra kurtularak İzmir’in kurtuluşundan sonra Yakup Kadri ile beraber İzmir'e gitmiştir.

Mustafa Kemal Paşa ile tanışıp dostluğunu kazanan Falih Rıfkı Bey, özellikle Atatürk'ü yakından tanıtan anılarıyla ünlenmiş, Atatürk'ün ölümüne kadar onun başyazarı olarak kalmıştır. 1923-1950 yılları arasında milletvekili olarak siyasette yer alan yazar, Cumhuriyetin kurucusu Atatürk'e yakınlığı nedeniyle çok önemli olaylara tanıklık etmiş ve kişisel tarihi cumhuriyet tarihi ile özdeşleşmiştir. Ayrıca Atay, Türkiye'de Türk basınında sansürün kaldırılmasının yıl dönümü olarak her yıl 24 Temmuz tarihinde düzenlenen Basın Bayramı’nın tarihini ortaya atmıştır. Çeşitli tarihlerde Hâkimiyet-i Milliye, Ulus, Milliyet gazetelerinde başyazarlık yapmış, köşe yazılarında Atatürk Devrimleri’ni ve Batılılaşmayı savunmuştur. Yeni Türk alfabesinin hazırlanması ve uygulanması sırasında Dil Encümeninde görev alan yazar, Ulus gazetesinin başyazarlığını yaptığı dönemde Ankara şehir planı jürisinde üyelik ve İmar Komisyonunda başkanlık yapmıştır. Bu dönemde 1937 yılındaki Trakya Manevraları’na da katılarak, 1944 yılında yaşanan Turancılık olayları ve davaları sırasında Turancıları eleştirmiş, "ırkçıların ve Turancıların, millî birliğin ve Türkiye emniyetinin tehlikesi olduklarını" yazmıştır.

Atay, 20 Mart 1971 Cumartesi günü saat 20.40'ta kalp krizi geçirerek hayatını kaybetmiştir.

2- Falih Rıfkı Atay'ın Edebi Kişiliği

Atay, gezi yazılarını ve anılarını topladığı kitaplarıyla cumhuriyet döneminde bu türlerin ilk özgün örneklerini vermiştir. gezdiği ülkelerde yaptığı geziler ve bu gezileri kitaplaştırması dikkat çekmiştir. Sağlam, çekici anlatımı ve duru Türkçesiyle basının en usta kalemlerinden biri olmuştur. Türkçeyi süssüz, sanatsız ama etkin kullanmayı amaçlayan yazar, siyasi konuları işleyen fıkra ve başyazılarıyla tanınmış, gezi, anı, makale ve sohbet türlerinde birçok kitap yayımlamıştır.

3- Falih Rıfkı Atay'ın Eserleri

• İnceleme:
  • Londra Konferansı Mektupları (1933)
  • Türk Kanadı (1941)
  • Kanat Vuruşu (1945)
  • Baş Veren İnkılâpçı (Ali Suavi üzerine, 1954)
  • Atatürkçülük Nedir? (1966)
• Monografi:
  • Babanız Atatürk (Çocuklar için, 1955)
• Gezi Yazısı:
  • Faşist Roma, Kemalist Tiran, Kaybolmuş Makedonya (1931)
  • Denizaşırı (1931)
  • Yeni Rusya (1931)
  • Moskova-Roma (1932)
  • Bizim Akdeniz (1934)
  • Taymis Kıyıları (1934)
  • Tuna Kıyıları (1938)
  • Hind (1944)
  • Yolcu Defteri (1946)
  • Gezerek Gördüklerim (1970)
• Anı:
  • Ateş ve Güneş (Suriye ve Filistin savaş anıları, 1918)
  • Zeytindağı (1932)
  • Mustafa Kemal'in Mütareke Defteri (1955)
  • Çankaya (1961)
  • Batış Yılları (1963)
  • Atatürk Ne İdi? (1968)
  • Bayrak (1970)
• Fıkra:
  • Eski Saat (1933)
  • Niçin Kurtulmamak? (1953)
  • Çile (1955)
  • İnanç (1965)
  • Kurtuluş (1966)
  • Pazar Konuşmaları (1966)