Sâmiha Ayverdi'nin Hayatı ve Eserleri

Sâmiha Ayverdi, Türk mütefekkir ve mutasavvıf yazar.

Doğum tarihi ve yeri: 25 Kasım 1905, İstanbul.
Ölüm tarihi ve yeri: 22 Mart 1993, Fatih.

1- Sâmiha Ayverdi'nin Hayatı

25 Kasım 1905 yılında İstanbul’da doğan yazarın, annesi, Fatma Meliha Hanım, babası Yarbay İsmail Hakkı Bey’dir. Soyu, anne tarafından Kanuni zamanında yaşamış ve Budin seferinde şehit düşmüş Gül Baba’ya; baba tarafından Orta Asya’dan Anadolu’ya geçmiş Ramazanoğulları’na kadar uzanmaktadır.

Ayverdi, ilk tahsilini aile çevresi içerisinde yapmıştır. Yazar resmi anlamdaki ilk tahsilini , henüz beş yaşında iken gittiği Mahalle mektebinde yapmıştır. Daha sonra 1921 yılında Süleymaniye Kız Numune mektebini bitirmiş, sonrasında ki eğitimlerini ise, ilk çocukluk devrinde olduğu gibi, resmi müesseseler dışında gerçekleştirmiş tarih, tasavvuf, felsefe ve edebiyat alanlarında hususi öğrenim görmüş, Fransızca dersleri almış, güzel sanatlarla ilgilenmiş ve keman çalmayı öğrenmiş, asıl rûhî ve fikri gelişmesi ve bu anlamdaki şahsiyetinin teşekkülü Fatih’teki Ümm-i Ken’an Dergahı’nın Şeyhi Kenan Rifâ’i  intisapları neticesinde onun irşadlarıyla olmuştur. Yazar ilk eserlerini 1938 yılından itibaren vermeye başlamış, bu tarihte ilk romanı “Aşk Budur” yayımlanmıştır. Sonrasında bu eserini diğerleri takip etmiş, Türk edebiyatına farklı bir hava getiren bu eserler, büyük bir ilgiyle karşılanmıştır.

Ayverdi, daha sonra mecmualarda da yazmaya başlamıştır. İlk yazıları Necip Necip Fazıl Kısakürek’in çıkardığı Büyük Doğu mecmuasında yayımlanmıştır. Büyük Doğu’dan sonra ise Resimli İstanbul Haftası, Fatih ve İstanbul, Türk Yurdu, Havadis, Ölçü, Hür Adam, Anıt, Türk Kadını, Tercüman, Kubbealtı Akademi Mecmuası ve Türk Edebiyatı gibi yayın organlarında yazmıştır. Roman, mensur şiir türlerindeki eserlerinden sonra cemiyet meselelerine yöneldiği için hatırat, makale, deneme, tarih, biyografi, mektup türlerinde de eserler vermiştir. Böylece insan ve cemiyetin her meselesini kucaklayan zengin bir külliyat ortaya çıkarmıştır. 1969-1980 yılları arasında sağlık sebepleri ve çeşitli tetkikler yapma arzusu dolayısıyla Fransa, İtalya, İsviçre, Macaristan, İspanya gibi ülkelerde bulundan yazar, 1980 yılında Libya tarafından İspanya’nın Sevil şehrinde düzenlenen İslâm Konferansı hazırlık toplantısına katılmıştır. Yazar 22 Mart 1993 tarihinde İstanbul'da vefat etmiştir.

2- Sâmiha Ayverdi'nin Edebi Kişiliği

Edebiyatımıza roman türündeki eserlerle giren yazar, ardından mensur şiir ve hikayeye yönelmiştir. Yazarı benzeri pek çok yazardan ayıran en önemli husus, aynı zamanda onun bir tefekkür insanı olmasıdır. Küçük yaşlarından itibaren sözlü ve yazılı kültüre aşinalık ve bunlar üzerinde düşünme, eserlerinin fikir temelini oluştururken; Kenan Rifâ’i Hz.lerine bağlılığı tasavvufu eserlerindeki en hakim tema haline getirmiştir. Bu yüzden eserlerinin hepsi tasavvuf kültürü ile yazılmış, bu kültürün zenginliğini ortaya koyan çalışmalardır.

3- Sâmiha Ayverdi'nin Eserleri

• Roman:
  • Aşk Budur ( 1938)
  • Batmayan Gün (1939)
  • Ateş Ağacı (1941)
  • Yaşayan Ölü (1942)
  • İnsan ve Şeytan (1942)
  • Son Menzil (1943)
  • Yolcu Nereye Gidiyorsun (1944)
  • Mesih Paşa İmamı (1948)
• Hikaye:
  • Mabedde Bir Gece (1940)
• Mensur Şiir:
  • Yusufçuk (1946)
  • Hancı (1988)
  • Dile Gelen Taş (1999)
• Hatırat:
  • İbrahim Efendi Konağı (1964)
  • Bir Dünyadan Bir Dünyaya (1974)
  • Hatıralarla Başbaşa (1977)
  • Rahmet Kapısı (1985)
  • Hey Gidi Günler Hey (1988)
  • Küplücedeki Köşk (1989)
  • Ah Tuna Vah Tuna (1996)
  • Ne İdik Ne Olduk (1985)
  • Bağ Bozumu (1987)
  • Ratibe (2002)
  • Ezeli Dostlar (2003)
  • İki Âşinâ (2003)
• Kültür medeniyet ve tarih:
  • Boğaziçinde Tarih (1966)
  • Türk Tarihinde Osmanlı Asırları (1975)
  • Türkiye’nin Ermeni Meselesi (1976)
  • Türk-Rus Münasebetleri ve Muharebeleri (1970)
• Biyografi:
  • Kenan Rifai ve Yirminci Asrın Işığında Müslümanlık (1951)
  • Edebî ve Manevî Dünyası İçinde Fatih (1953)
• Otobiyografi:
  • Dost (1980)
• Seyahat:
  • Yeryüzünde Birkaç Adım (1984)
• Portre:
  • Âbide Şahsiyetler (1976)
• Deneme:
  • İstanbul Geceleri (1952)
  • Kölelikten Efendiliğe (1978)
• Makale:
  • Milli Kültür Meseleleri ve Maarif Davamız (1976)
  • Ne İdik Ne Olduk (2002)
  • Rahmet Kapısı (1985)
• Mektup:
  • Misyonerlik Karşısında Türkiye (1969)
  • Mektuplardan Gelen Ses (1985)