Stéphane Mallarmé'nin Hayatı ve Eserleri

Stéphane Mallarmé, Sembolizm akımının öncüsü Fransız şair.

Doğum tarihi ve yeri: 18 Mart 1842, Paris, Fransa.
Ölüm tarihi ve yeri: 9 Eylül 1898, Vulaines-sur-Seine, Fransa.

1- Stéphane Mallarmé'nin Hayatı

18 Mart 1842, Paris, Fransa'da dünyaya gelen şair, beş yaşında annesini, ardından 1857'de kız kardeşi Maria'yı, 1863'te de babasını kaybetmiştir. İlk şiirlerinden başlayarak dile getirdiği, gerçekliğin katı dünyasından başka bir dünyaya kaçma özlemini, büyük ölçüde bu olaylara bağlamak mümkündür. Bu özlemin şiirinin kalıcı temalarından biri haline gelmesinde ise yaşamının sonraki yıllarında çektiği sıkıntıların payı vardır. 1862'nin ikinci yansıyla 1863'ün ilk aylarında Londra'da İngilizce öğrendikten sonra öğretmenliğe başlamıştır. Öte yandan mali durumu, özellikle de evlendikten (1863) ve çocukları Genevieve (1864) ile Anatole (1871) doğduktan sonra iyice kötülemiştir. Durumunu düzeltmek için ek işler yapmaya başlayan şair birkaç aylığına bir derginin yayın yönetmenliğini üstlenmiş (1874), bir ders kitabı yazmış (1877), bir başka ders kitabını da çevirmiştir (1880). Bu arada oğlu Anatole uzun süren bir hastalıktan sonra 1879'da ölmüştür.

Mallarme, çektiği bütün sıkıntılara karşın şiir yazmayı sürdürmüştür. 1862'de dergilere göndermeye başladığı ilk şiirleri, Charles Baudelaire'in etkisini taşımaktadır. Baudelaire yeni yayımlanan Les Fleurs du mal (Kötülük Çiçekleri) adlı kitabında, Mallarme'nin de zihnini meşgul eden gerçeklikten kaçış temasına ağırlık vermiştir. Bununla birlikte Baudelaire'in kaçış özlemi daha çok duygusal ve tensel özellikler taşıyor, herkesin "bolluk, huzur ve zevk" içinde yaşayacağı tropik adalar ve insana huzur veren manzaralarla dolu belli belirsiz bir düşe dayanıyordu. Mallarme ise aynı temayı daha çok zihinsel yönüyle ele almıştır. İdeal dünyanın doğasını ve gerçeklikle ilişkisini çözümleme konusundaki kararlılığı, sırasıyla 1864'te ve 1865'te yazmaya başladığı Herodiade ve L'Apresmidi d'un faune adlı dramatik şiirlerinde iyice belirginleşmiştir. L'Apresmidi d'un faune çeyrek yüzyıl sonra Claude Debussy'nin ünlü prelüdüne esin kaynağı olmuştur.

Mallarme 1868'de gerçekliğin ötesinde yalnızca hiçlik olduğu, ama kusursuz biçimlerin özünün ancak bu hiçlikte bulunabileceği sonucuna varmıştır. Şairin görevi bu özü algılamak ve ona kesin bir biçim kazandırmaktır. Böylece şair var olan gerçekliği betimleyip şiire aktarmakla yetinen bir manzume yazarı olmaktan çıkacak, bir şeyi yoktan var eden gerçek bir Tanrı olacak ve Mallarme'nin kendi deyişiyle, var olan "bütün buketlerde eksik olan ideal çiçeği" okura sunmuş olacaktır. Bununla birlikte nesnelerin özüne biçim vermek, yani gerçek bir çiçeği betimlemekten çok, "çiçeksilik" kavramını yaratmak, dilin bütün kaynaklarını büyük bir incelikle ve bütün karmaşıklığıyla kullanmayı gerektiriyordu. Mallarme yaşamının geri kalan bölümünü bu kuramını uygulamaya adamış: Grand Oeuvre (Büyük Yapıt) ya da Le Livre (Kitap) adını verdiği yapıtı üzerinde çalışmaya başladıysa da yapıt yalnızca bir tasan olarak kalmıştır.

Mallarme yaşamının değişik dönemlerinde gerek temaları, gerek dili uyarıcı kullanımları açısından Grand Oeuvre tasarısıyla bağlantılı bir dizi şiir yazmıştır. Bunların başlıcaları Charles Baudelaire, Edgar Allan Poe, Richard Wagner, Theophile Gautier ve Paul Verlaine'e yazılmış ağıtlardı. Mallarme'nin kendisine ısmarlanan bu şiirleri yazmayı kabul etmesinin önemli bir nedeni, ağıt türünde işlenen geleneksel temayı (insan ölür ama yapıtıyla yaşamayı sürdürür) kendi inançlarına (gerçekliğin ötesinde yalnızca hiçlik vardır, ama şiir bu hiçliği aşabilecek güçtedir) yakın bulmasıdır. Mallarme'nin değişik dönemlerde yazdığı ikinci bir grup şiir ise onun şiirde amaçladığı ve yaptıklarıyla ilgili düşüncelerini yansıtmıştır. Bu şiirler arasında, "Prose (pour des Esseintes)" adlı yapıtıyla "Le Vierge, le vivace, et le bel aujourd'hui", "Ses purs, ongles tres haut dediant leur onyx" ve "A la nue accablante tu" adlı soneler sayılabilir.

Mallarme'nin Grand Oeuvre ile bağlantılı bu şiirlere ek olarak, ideal dünya arayışına ters düşmekle birlikte ustası olduğu büyülü dille yazılmış bir grup şiiri daha bulunmaktadır. 1884-90 arasında sevgilisi Mery Laurent'e yazdığı sonelerden oluşan bu dizide, özellikle de "Quelle soie aux baumes de temps", "Victoriesement fui le suicide beau" ve "Le Chevelure d'une flamme" adlı şiirlerinde gerçeklikten duyduğu büyük hoşnutluğu dile getirir. Mallarme'nin o dönemde yaşamla daha barışık olduğu anlaşılmaktadır. Bunun nedeni yalnızca Mery Laurent'le ilişkisi değil, aynı zamanda kendini dönemin önde gelen şairlerinden biri olarak çevresine kabul ettirmiş olmasıdır. Verlaine, Les Poetes maudits (1884; Lanetli Şairler) adlı yapıtında dönemin birçok şairinin yanı sıra Mallarrne'den de söz etmekte, J.-K. Huysmans A rebours (1884; Tersine) adlı romanında ona övgüler düzmektedir.

Paris'teki küçük dairesinde düzenlediği toplantılara çağın tanınmış yazarları, ressamları ve müzikçileri katılmakta, hepsi de onu dinlemeye, düşüncelerini öğrenmeye can atmışlardır. Bütün bunlar, Mallarme'nin ideal bir dünyaya sığınma arzusunun eski yoğunluğunu yitirmesine yol açmış olabilir. Nitekim, ölümünden bir yıl önce yayımlanan Un Coup de des jamais n'abolira te hasard (1897; Zarla Şans Dönmeyecek, 1985) adlı yapıtında yapamadıklarını değil, yaptıklarını öne çıkararak kendini avuttuğu görülmüştür.

Mallarme'nin Oeuvres comptetes'i (Bütün Yapıtları) 1945'te Henri Mondor ve G. Jean-Aubry tarafından yayına hazırlanmış ve birçok kez yeniden basılmıştır. H. Mondor, J.P. Richard ve L.J. Austin'in yayına hazırladığı mektupları ise Correspondance (1959-69; Yazışmalar) adıyla üç cilt olarak yayımlanmıştır. H. Mondor'un Vie de Mallarme (1941-42; Mallarme'nin Yaşamı) adlı yapıtı, Mallarme'nin yaygın kabul gören yaşamöykülerinden biridir. Mallarme'nin bazı yapıtları Türkçede Şiir Üzerine Düşünceler (1985) adlı kitap içinde yayımlanmıştır.

2- Stéphane Mallarmé'nin Edebi Kişiliği

Şair sözcükleri, bilinen anlamlarının dışında kullanmıştır, her sözcüğün bir sembol olduğunu düşüne­rek, yorum ve anlamı kişiden kişiye değişebilecek şiir oluşturmayı düşünmüştür. Mallarme, nesneleri değil nesnelerin insan üzerindeki İzlenimlerini anlatmıştır. Sembolizmin en önemli temsilcilerindendir. Kendine özgü bir şiir dili ve sözlüğü vardır.

3- Stéphane Mallarmé'nin Eserleri

• Şiir:
  • Poesies (1887, 2. bas. 1899, yb 1970; Şiirler),
  • Alhum de vers et de prose (1887; Şiir ve Düzyazı Albümü),
  • Pages (1891; Sayfalar),
  • Vers et prose (1893; Şiirler ve Düzyazılar).
• Eleştiri:
  • Divagations (1897; Sayıklamalar).
• Çeşitli:
  • La Derniere Mode (1874; Son Moda),
  • Les Mots anglais (1877; İngilizce Sözcükler),
  • Les Dieux antigues (1880; Eski Tanrılar).