Ateşten Gömlek Romanı

Halide Edib Adıvar’ın kaleme aldığı Ateşten Gömlek, edebiyatımızdaki Kurtuluş Savaşı üzerine yazılan ilk romandır. Roman, roman kahramanlarından Peyami’nin Cebeci Hastanesinde beynindeki kurşunun çıkarılması için yapılacak ameliyatı beklerken yazdığı anılarından oluşmuştur. Eser, yaşanmış olaylara dayanan gerçekçi bir romandır. Eserde coşkulu bir dil kullanılmış, canlı betimlemelere yer verilmiştir.

Kitap Bilgileri

Adı: Ateşten Gömlek
Yazarı: Halide Edib Adıvar
Sayfa Sayısı: 228
Yayınevi: Can Yayınları
Basım Yılı: 2010

Ateşten Gömlek (Özet)

Peyami, zengin bir ailenin oğludur. Peyami’nin arkadaşı Cemal ise “I. Dünya Savaşı’nda yaralanmış bir subaydır. Cemal, Peyami’yi Binbaşı İhsan’la tanıştırır, bu üç arkadaş sık sık toplanarak memleketin içinde bulunduğu kötü durumu konuşurlar.

Cemal’in İzmir’de oturan Ayşe adında bir kız kardeşi vardır. Ayşe, Peyami ile evlendirilmek üzere İstanbul’a çağrılır. Peyami onunla evlenmek istemez. Bu durum gururuna dokunan Ayşe asla Peyami’yle evlenmemeyi aklına koyar ve bir başkasıyla İzmir’de evlenir.

15 Mayıs 1919’da İzmir Yunanlılar tarafından işgal edilir ve Ayşe’nin kocası ve çocuğu süngülenerek öldürülür. Ayşe de kolundan yaralanır. Bu sıralarda kardeşi Cemal, Binbaşı ihsan ve Peyami İstanbul’dadır. Ayşe de İstanbul’a onların yanına gelir.

Bir gün Sultanahmet Meydanı’nda büyük bir miting yapılır. Halk, ülke kurtuluncaya kadar savaşmaya sanki and içmiştir. İşte bu mitingden sonra Cemal ile İhsan Anadolu’ya geçer. Ayşe ile şiddetli bir tifo geçiren Peyami de bir kağnıyla Anadolu’da İhsan’a yetişir. Bir çete kurarlar, ulusal harekete karşı çıkan köylüler yola getirilir.

Peyami tercüman olarak Milli Müdafaa’da görevlendirilir. Ayşe ise hemşire olup Eskişehir’e gider. Peyami ve ihsan Ayşe’ye büyük bir aşkla tutkundur. Bu aşk onlar için bir “ateşten gömlek” olmuştur, ihsan, Metristepe’de göğsünden vurulunca hastanede yer olmadığı için onu bir otel odasında yatırırlar. Bakımını Ayşe yapar. Bir gün ihsan Ayşe’ye onu sevdiğini ve evlenmek istediğini söyler. Ayşe de onu sevmektedir ama önce kabul etmez, ihsan hava değişimi için Ankara’ya gidince amcasının kızıyla evlendirilmek istenir ama o kabul etmez. Tekrar cepheye dönmek üzere trene binerken bu kızı öper öyle vedalaşır. ihsan’ın kızı öptüğünü gören Ayşe artık onunla evlenmeyi asla kabul etmeyecektir. O günden sonra sadece İzmir’in kurtuluşu onun aşkıdır.

Bir saldırı anında ihsan, tırmandığı tepenin en yüksek yerinde makineli ateşiyle vurulur, Peyami’nin kolları arasında can verir, İhsan’ın şehit olduğu haberini duyan Ayşe, cephenin en ileri hattına kadar koşar bu sırada bir top mermisi parçasıyla vurulur ve ölür. Aynı savaşta Ayşe’nin kardeşi Cemal de ölmüştür.

Peyami, Ayşe ile Binbaşı İhsan’ı yan yana gömdürür. Peyami’nin bir amacı vardır: İzmir’e en önce girip bunu mezarda yatan Ayşe’ye anlatmak ve onun sevgisini kazanmak.

Peyami’nin yazdığı anıları burada biter. Peyami savaşta bacaklarını kaybeder, beynine de bir kurşun saplanır. Bu kurşun çıkarılırken o da hayatını kaybeder. Doktorlar; Peyami’nin yazdığı bu anıların, beynindeki kurşundan dolayı girdiği bunalımın etkisiyle yazılmış olabileceğini düşünürler. Çünkü ordu kayıtlarında Ayşe ve ihsan adında kişiler yoktur.

Ana Fikir

Vatanın bağımsızlığı için kadın-erkek demeden tüm halkın mücadele etmesidir.

Şahıslar ve Olaylar

Peyami: Anlatılan olayları haatıra defterinden öğrendiğimiz bir hariciye memuru. Ayşe’ye duyduğu aşk yüzünden olaylara karışan ve kendini bir anda Milli Mücadele’nin içinde bulan genç. İzmir’in işgali sırasında cephede çevirici olarak görev yapar. dışişleri memurudur. Ayşe’yi çok sever. Aynı zamanda çok duygusal bir kişiliğe sahiptir.

Ayşe: İzmir’in ve Kurtuluşun sembolü olaarak görülen genç bir kadın. Kocası ve oğlu İzmir’in işgali sırasında Yunanlılar tarafından öldürülünce, önce İstanbul’a gelir; oradan da Anadolu’ya geçerek Milli Mücadele’ye bir hemşire olarak katılır. Cephede, ön saflarda hizmet görür. Savaş zamanında cephede hasta bakıcılık yapar. İzmir’in işgalinde milli mücadele ruhu içinde halkı bilinçlendirmeye çalışır. Çok hırslı, çekici ve hoş bir bayandır.

Cemal: Ayşe’nin ağabeyi. Milli Mücadele’nin önemli subaylarından biri. Daha o yıllarda cumhuriyetçi fikirlere sahip.

İhsan: Cemal’in ve Peyami’nin arkadaşı. Milli Mücadeleye ilk katılanlardan biridir. Albaylığa kadar yükselir. Ayşe’yi sevmektedir. Birinci ve İkinci İnönü Savaşlarına katılır. Sakarya savvaşı’nd şehit olur. Ayşe ile birikte küçük bir köyün mezarlığına gömülürller. Bir subaydır. Sakarya savaşında şehit düşmüştür. Ayşe’yi çok sever ve onunla evlenmek ister.

Mehmet Çavuş: Şahsi kini dolayısıyla çeteci olmuş, Rumeli’de Bulgar çeteleri ile vuruşmuş, padişaha düşmanlığı nedeniyle Milli Mücadele’ye katılmıştır. Kezban’a aşık olunca onun ardından geçer. Kezban’ı kaçırır. Fakat Kezban’ın İhsan’ı sevmiş olmasını gururuna yediremez. Kuva-yı Milli’yeden ayrılır. Bir isyan teşebbüsü sırasında İhsan tarafından yakalanıp asılır.

Kezban: Anası ve babası Yunanlılar tarafından öldürülmüş bir köylü kızı. İhsan’ı seviyor. Ve bu aşkın çekiciliği ile onun ardından giderek Milli Mücadele’ye katılıyor. Hem kıskanç hem fedakar bir genç kız.