Halide Edib Adıvar’ın Hayatı ve Eserleri

Halide Edib Adıvar, siyasetçi, yazar, öğretmen, akademisyen.
Doğum tarihi ve yeri: 1882 İstanbul
Ölüm tarihi ve yeri: 9 Ocak 1964 İstanbul

1- Halide Edib Adıvar’ın Hayatı

1884 yılında İstanbul’da doğan Halide Edib Adıvar’ın babası Mehmet Edip Efendi, annesi ise Fatma Berifem Hanım’dır. Üsküdar Amerikan Kız Koleji’nin bitiren Adıvar, annesini küçük yaşlarda iken veremden kaybetmiştir. Matematikçi Salih Zeki Bey ile 1901 yılında evlenmiş fakat bir süre sonra eşinden ayrılarak öğretmenlik yapmıştır. Hamdullah Suphi Tanrıöver, Ziya Gökalp, Mehmet Emin Yurdakul ve Mehmet Fuat Köprülü ile birlikte çalışmıştır. Türk Ocaklarında görev almış olup bir dönem Şam ve Lübnan’da bulunan Kız Okulları Genel Müdürlüğü yapmıştır. Kız okullarının genel müdürü iken Doktor Adnan Bey ile evlenmiştir. 

İzmir’in Yunanlılar tarafından işgal edilmesi üzerine Sultanahmet’te miting yapmıştır. Meşhur konuşmasını yaptıktan sonra eşiyle birlikte Ankara’ya geçerek Ulusal Kurtuluş Mücadelesine katıldı.  Terakkiperver Fırkası kapatılınca yurt dışına çıkarak çeşitli Avrupa üniversitelerinde dersler vermiştir. Yurda dönünce İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü’nde öğretim üyeliği yaptı. 

Demokrat Parti listesinden İzmir Milletvekili olarak 1950 yılında meclise girdi. Bağımsız milletvekilliği yaptı. Cumhuriyet Gazetesinde 1954 yılında yazdığı Siyasi Vedaname başlıklı yazısının ardından milletvekilliğinden ayrılıp üniversitedeki görevine geri döndü. 1955 yılında eşi Adnan Beyi kaybetti. 80 yaşındayken 9 Ocak 1964 tarihinde İstanbul’da böbrek yetmezliği nedeniyle vefat etti. 

2- Halide Edib Adıvar’ın Edebi Kişiliği

Milli Edebiyat’ın ilkelerine bağlı bir dil kullanmıştır. Kullandığı sade lisan ile nesir alanında milli edebiyat anlayışının temsilcisi sayılabilir. Nerdeyse bütün eserlerinde konuşma diline bağlı sade bir dil kullanmıştır. Üslupçu bir yazar olmadığından Farsça ve Arapça tamlamalar ve sözcüklere eserlerinden fazla yer vermemiştir.  Adıvar’ın aslında kesin olarak herhangi bir ekole bağlılığı yoktur. Eserlerinde realist kimliğinin daha ön plana çıktığı görülmektedir. Sanat hayatının bazı bölümlerinde ise natüralizme yakın bir yerlerde olduğu düşünülmektedir. 

Çok sayıda roman, öykü, anı ve tiyatro eserini kaleme almış olan Halide Edib Adıvar’ın Handan romanı kahramanların birbirlerine yazdıkları mektuplardan oluşmaktadır. Mektuplarla geline olaylar anlatıldığından farklı bir tarz yakalamıştır. Milli Mücadele yıllarının anlatıldığı Ateşten Gömlek’te ise çocuğu ve kocası düşman güçleri tarafından şehit edilen Ayşe’nin etrafından gelişen olaylardan oluşmaktadır. Batı Anadolu’ya atanan öğretmen Aliye’nin bağnaz düşünceden dolayı yaşadığı sıkıntıları Vurun Kahpeye adlı romanında ele almıştır. 

Sinekli Bakkal, sanatçının en önemli romanlarından biridir. II. Abdülhamit dönemi toplumunu bir aşk hikâyesi etrafında tahlil ettiği Sinekli Bakkal, Halide Edib Adıvar’ın olgunluk dönemi eseri olarak kabul edilir. Cumhuriyet dönemi gençliğinin durumu anlattığı Tatarcık ise bir diğer toplumsal tahlil romanıdır. Adıvar’ın eserleri üç ana dönemde toplanabilir:

1. Bireysel konuları ve kadın psikolojisini incelediği, psikolojik tahlillerin ön planda olduğu Handan, Kalp Ağrısı ve Seviye Talip gibi romanların olduğu dönem,
2. Milli Mücadele yıllarını işlediği ve Milli duyguların ön planda olduğu Vurun Kahpeye, Ateşten Gömlek gibi eserlerin olduğu dönem,
3. Kurtuluş Savaşı sonrasında sosyal ve toplumsal konulara yöneldiği Tatarcık, Sonsuz Panayır ve Sinekli Bakkal gibi eserlerin olduğu dönemdir. 

Ülkemizin en çok tanınan edebi kişilikleri arasında bulunan Halide Edib Adıvar, dünyaca da ün kazanmış bir yazarımızdır. Onun edebi kişiliğinin belli başlı özellikleri ise aşağıdaki gibidir: 

• Bazı eserlerini İngilizce yayınlamış olup İngiliz Dili ve Edebiyatı profesörüdür.
  
• Milli Edebiyat Döneminin tanınmış ilk kadın hikayecisi ve romancısıdır.
• Sultanahmet ve Fatih’te yaptığı mitinglerle tanınır.
  
• Tahlilde ve tasvirde başarılı olup tasvirlerinde realistlik dikkat çeker.
• Gözleme önem verir, roman karakterlerini bulunduğu çevreye göre konuşturur.
  
• Konuşma diliyle sade Türkçe kullanmıştır, dili özensizdir.

İlk romanlarında kadın psikolojisi ve aşk üzerinde durmuştur. Bu romanların kadın kahramanları Batılı anlayışta kültürlü ve güçlü kadınlardır. Sonraları Türkçülük akımını benimsemiştir. Milli duyguların öne çıktığı eserleri ise Kurtuluş Savaşı yıllarında yazdıklarıdır. 

3- Halide Edib Adıvar'ın Eserleri

• Romanları:
  • Raik'in Annesi
    
  • Heyula
  • Handan
    
  • Seviye Talip
  • Son Eseri
    
  • Yeni Turan
  • Mev’ud Hüküm
    
  • Vurun Kahpeye
  • Ateşten Gömlek
    
  • Kalp Ağrısı
  • Sinekli Bakkal
    
  • Zeyno’nun Oğlu
  • Sonsuz Panayır
    
  • Yolpalas Cinayeti
  • Tatarcık
    
  • Akile Hanımın Sokağı
  • Döner Ayna
    
  • Kerim Ustanın Oğlu
  • Çaresaz
    
  • Hayat Parçaları
  • Sevda Sokağı Komedyası
    
• Öyküleri:
  • Harap Mabetler
    
  • Dağa Çıkan Kurt
  • İzmir’den Bursa’ya (Falih Rıfkı, Mehmet Asım ve Yakup Kadri ile Birlikte)
    
• Tiyatroları:
  • Maske ve Ruh
    
  • Kenan Çobanları
• Anı:
  • Mor Salkımlı Ev
  • Türkün Ateşle İmtihanı