Cemal Süreya'nın Hayatı ve Eserleri

Cemal Süreya, Türk şair.

Doğum tarihi ve yeri: 1931, Tunceli.
Ölüm tarihi ve yeri: 9 Ocak 1990, İstanbul.

1- Cemal Süreya'nın Hayatı

Asıl adı Cemalettin Seber’dir. 1931 yılında Tunceli Pülümür'de dünyaya gelmiştir. Şair henüz çocukken tüm büyük yazarların üç ada sahip olduğunu keşfetmiştir. Sonrasında karar vermiş ve ilk adını Cemal olarak kısaltıp, yanına da Süreyya’yı eklemiştir. Daha sonra Süreya’daki “y”lerden birini bir iddia sonucu kaybedince adı Cemal Süreya Seber olmuştur. Bu iddia bir telefon numarasının unutulup unutulmaması üzerinedir.

Cemal Süreya, edebiyata henüz ilkokul yıllarında merak salar, tarifsiz bir okurdur, o yıllarda bir okul dergisi çıkartır. Edebi araştırmalar yapan Cemal Süreya bu yıllarda I. Yeni şiiri ile ilgilenmektedir. Çeşitli yayın evlerinde danışmanlık, ansiklopedilerde redaktörlük ve çevirmenlik yapmıştır. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde Maliye ve İktisat Bölümünde okur ve zaman içinde birçok devlet kademesinde müfettişlik yapar. Görevi sebebiyle birçok şehir görmüş, pek çok insanla tanışmıştır. Tren seyahatleri sırasında birçok şey üzerine düşünmeye vakit bulmuştur. Üç evlilik yaşayan şairin evliliklerinden iki çocuğu olmuştur. Emekliliğinden sonra bir bankada çalışır; fakat banka iflas edince bir süre yargılanan Cemal Süreya dava neticesinde beraat eder.

Usta şair ve yazar, 9 Ocak 1990 yılında hayata veda etmiştir. Hayatını kaybettik sonra dahi gelecek kuşaklara hitap edebilmeyi başarmış bir yazarımızdır.

2- Cemal Süreya'nın Edebi Kişiliği

Türk edebiyatının ve II. Yeni’nin önemli şairlerinden biri olan Cemal Süreya edebiyatımızda daha çok şair olarak tanınmakla birlikte aynı zamanda önemli bir deneme yazarımızdır. Denemelerinde çoğunlukla edebiyat ve dil üzerine yazmıştır. Cemal Süreya, düz yazılarında edebi türler üzerine düşünmeyi ve bunu okuyucularıyla paylaşmayı seven bir yazardır. İlginç benzetmeleri, göndermeleri yazılarını farklı kılar. Yazılarının birçoğunda deneme türü ile eleştiri iç içedir; sürekli yeni sorular sorar.

Cemal Süreya şiire aruz denemeleriyle başlamış, II. Yeni hareketine katılarak şiirde anlamsızlığı savunan görüşleri benimsemiştir. II. Yeni’de yol arkadaşları İlhan Berk, Ülkü Tamer, Edip Cansever, Turgut Uyar, Sezai Karakoç, Ece Ayhan’dır. Şiirde öyküden kaçınmış; çarpıcı, yoğun imgelerden oluşan şiir yazmıştır. Kendisi göçebe bir hayat sürdüğü için bu yaşam şekli şiirlerine de yansımıştır. Eleştirel bir ironi ve mizah onun karakteristik özelliğidir. Geleneğe karşı olmasına rağmen geleneği şiirde en güzel kullanan şairler arasında yeralır. Şiirde erotizmi canlandırırken toplumsal değerlere uzak düşmemiştir. Birçok şiirinin yapısını günlük konuşma diline ait ifadeler, deyimler ve halk deyişleri şiirinde geniş yer tutar. Ancak deyimlerin ve halk deyişlerinin kullanımında genellikle yapılarını bozarak gerçekleştirmektedir. II. Yeni'nin hala yaşıyor olmasında onun dilinin etkisi vardır. Mensur yazılarında Osman Mazlum imzasını da kullanmıştır.

Cemal Süreya’nın dil konusundaki yazılarında kendi kuşağından yazarların dile her zaman duyarlı olduklarını vurgulamıştır. Yazar, sanatçının dilini iyi bilmesi ve kullanması gerektiğini savunur. Cemal Süreya'nın düz yazıları şiirini tamamlar. Edebi türler, edebiyat dünyası ve edebi kişilikler en çok yazdığı konulardır. Edebiyatla ilişkisi sadece şiirle sınırlı değildi. Fransızca’dan çeviriler de yapıyordu. Yazılarında dünya edebiyatından örnekler ve bu örneklerden yola çıkılarak yapılan karşılaştırmalar yazarın özellikle Fransız Edebiyatından etkilendiğini göstermektedir. Yazarın en güçlü olduğu yazıları portre denemeleridir. Bu denemelerdeki hiciv, yazarın farklı bir yönünü ortaya çıkarması yönünden oldukça önemlidir. Cemal Süreya, sanatçıyı, yapıtlarını, onların kişilik ve fiziki özelliklerini de ele almayı sever.

Yazıların diğer bir özelliği ise yazarın ara sıra yazdıklarını yinelemesi ve yazılarının adında değişiklik yapıp, metinlerinde de ufak değişiklikler yapıp tekrar yayımlamasıdır. Bu durum sık ve çok yazmasının getirdiği olumsuzluklardan biridir. Cemal Süreya eserlerinde edebi çalışmalarını, bu konudaki planlarını, düşüncelerini paylaşır.

Cemal Süreya, edebiyata yönelmesinin sebebini şu şekilde açıklıyor:

"Annem 6 yaşında öldü, yüzünü bile hatırlamıyorum ama bazı tavırlarını hatırlıyorum; bende çok kalmış. Belki beni edebiyata götüren bir sürü neden var ama bir keskin neden ararsam, bunu annemde bulduğumu söyleyebilirim."

3- Cemal Süreya'nın Eserleri

• Şiirleri:
  • Üvercinka , Beni Öp Sonra Doğur Beni, Göçebe, Sıcak Nal, Güz Bitiği, Sevda Sözleri, Uzaktan Seviyorum Seni , Korkarak Vinç
• Çocuk Kitabı:
  • Aritmetik İyi Kuşlar Pekiyi
• Deneme-Eleştiri:
  • Şapkam Dolu Çiçekle, Oluşum’da Cemal Süreya, Toplu Yazılar I (Şapkam Dolu Çiçekle ve Şiir Üzerine Yazılar), 99 Yüz, Uzat Saçlarını Frigya, Günübirlik,  Folklor Şiire Düşman, Günler(993 günden oluşan günlük),  Aydınlık Yazıları/Paçal, Papirüs’ten Başyazılar, Toplu Yazılar II (Günübirlikler)
• Söyleşi
  • Güvercin Curnatası
• Derleme
  • Mülkiyeli Şairler, Yüz Aşk Şiiri
• Günce
  • 999 Gün(Günler) / Üstü Kalsın
• Mektup
  • Onüç Günün Mektupları
• Aldığı Ödüller
  • 1958 Yeditepe Şiir Armağanı
  • 1966 TDK Edebiyat Ödülü
  • 1988 Behçet Necatigil Şiir Ödülü