Ruşen Eşref Ünaydın'ın Hayatı ve Eserleri

Ruşen Eşref Ünaydın, Türk gazeteci, yazar, siyasetçi ve diplomat. Galatasaray'ın kurucularından

Doğum tarihi ve yeri: 18 Mart 1892, İstanbul.
Ölüm tarihi ve yeri: 21 Eylül 1959, İstanbul.

1- Ruşen Eşref Ünaydın'ın Hayatı

18 Mart 1892 de İstanbul’da doğan Ünaydın, dört beş yaşlarında iken annesinin vefatından sonra doktor olan babası da ihtisas için Berlin’e gidince  amcası Tevfik Paşa’nın yanında kalmıştır. İlk ve orta öğrenimini Galatasaray Mekteb-i Sultânisi’nde tamamlamış (1911), aynı yıl hem Dârülfünun Edebiyat Fakültesi’ne girmiş hem de Galatasaray Mekteb-i Sultânisi’nin birinci sınıfında Türkçe öğretmeni olmuştur. Baytar Mektebi Fransızca öğretmenliğiyle (Mart 1912) Dârülmuallimin-i Âliye Fransızca ve Türkçe öğretmenliğini de bir arada yürüten yazar, Fransızca’dan yaptığı tercümelerle matbuat hayatına girmiştir (1914). Dönemin ünlü yazar ve fikir adamlarıyla olan röportajları Türk edebiyatında yeni bir çığır açtı. I. Dünya Savaşı’nın sonunda Güney Kafkasya heyetiyle yapılacak barış görüşmeleri için Vakit gazetesinin muhabiri sıfatıyla Batum’a gitmiş ve Yenigün gazetesinin muhabiri olarak üç ay sürecek Kafkasya seyahatine çıkmıştır (1918).Kısa aralıklarla İstanbul Rus Ticaret Mektebi, İngiliz High School, Alman Ticaret Mektebi (1917-1918), Robert College (1918-1919) gibi okullarda öğretmenlik yapmıştır.

Millî Mücadele’nin başlangıcında Tasvir-i Efkâr gazetesinin muhabiri olarak Anadolu’da çeşitli vilâyetlerde bulundu (10 Ekim - 21 Kasım 1919). Daha sonra Millî Mücadele’ye fiilen katılmak üzere Ankara’ya gitti (21 Ocak 1921). Anadolu Ajansı’nın idare heyeti üyeliğine getirilerek Hâkimiyet-i Milliye gazetesinin yazar kadrosuna girmiştir. Londra Konferansı’na gönderilen heyette matbuat müşaviri sıfatıyla görevlendirilmiş, ardından Hâkimiyeti Milliye gazetesinin muhabiri olarak Batı Cephesi’ne yollanmıştır.

13 Temmuz 1921'de Ankara Erkek Lisesi edebiyat öğretmenliğine tayin edilmiş, bu yılın sonlarında Buhara elçiliği başkâtipliğine gönderildiyse de yol şartları yüzünden görev yerine ulaşamamıştır.. 1923’te Afyonkarahisar mebusu olarak Meclis’e girmiş ve 1933 yılına kadar üç dönem mebusluk yapmıştır. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Riyâset Divanı kâtipliği, Maarif Encümeni mazbata muharrirliği ve Hariciye encümenliği görevlerinde bulunan yazar, 9 Eylül 1952’de emekliye sevkedilmiştir. Emeklilik yıllarını yazı yazmakla geçiren Eşref 21 Eylül 1959’da ölmüş ve Âşiyan Mezarlığı’na defnedilmiştir.

2- Ruşen Eşref Ünaydın'ın Edebi Kişiliği

Eşref şiirleri ve mensur şiirlerinin yanı sıra daha çok mülakatları, anı ve gezi yazılarıyla tanınmıştır. Yazılarını akıcı bir üslupla, mensur bir şiir havası içinde kaleme almış, çevresine ait tüm izlenimlerini bütün detaylarıyla anlatmıştır.

Ruşen Eşref Ünaydın, Türk edebiyatına "edebi mülakat" türünü kazandırdı. 1917 ve 1918 yıllarında Türk edebiyatının ünlü yazar, şair ve fikir adamlarıyla yaptığı edebî röportajları 1918'in sonlarına doğru "Diyorlar ki" adıyla kitaplaştırdı. Bu eseriyle üne kavuşan Ünaydın, uzun seneler "Diyorlar ki Muharriri" olarak anıldı. Fiilen de katıldığı Millî Mücadele döneminde Atatürk'ün en yakınında bulunan isimlerden biri olarak yazdığı yazılar Millî Mücadele edebiyatında önemli bir yer tuttu. Atatürk'ü ve Tevfik Fikret'i birçok yönleriyle kamuoyuna tanıttı. Yazar, eserlerini sade bir dille kaleme aldı.

3- Ruşen Eşref Ünaydın'ın Eserleri

• Mülakat:
  • Diyorlar ki (1918)
  • Anafartalar Kumandanı Mustafa Kemal ile Mülâkat (1918)
  • Çanakkale'de Savaşanlar Dediler ki (1918)
  • Atatürk'ün Hastalığı: Prof. Dr. Nihad Reşad Belger'le Mülâkat (1959)
• Anı:
  • Geçmiş Günler (1919)
  • Boğaziçi-Yakından (1938)
  • Atatürk ve Millî Tesanüt (1954)
  • Atatürk'ü Özleyiş (1957)
  • Galatasaray ve Futbol (1957)
• Milli Mücadele:
  • İstiklâl Yolunda (1922)
• Mensur Şiirler:
  • Damla Damla (1928)

Yazarın bunların dışında Andersen’den Çocuk Hikâyeleri-Andersen’in Masalları (İstanbul 1920), Vergilius’tan Çoban Şiirleri-Bükolikler (İstanbul 1929), Emile Ludwig’den Âdemoğlu: Bir Peygamberin Tarihi (İstanbul 1929) ve Napoleon (İstanbul 1931), Leon Cahun’dan Fransa’da Ârî Dillere Tekaddüm Etmiş Olan Lehçenin Turanî Menşei (İstanbul 1930), Dostoyevski’den Beyaz Geceler (İstanbul 1934) adlı tercümeleri vardır. Ünaydın, mekteplerde okutulmak üzere derlenen Yeni Kıraat Kitabı (İstanbul 1917), Cumhuriyet Kıraati (İstanbul 1926) ve Seçme Yazılar (İstanbul 1928) adlı eserleri hazırlayan komisyonda da görev yapmıştır. Ruşen Eşref Ünaydın’ın Dergâh, İctihad, İleri, Tasvîr-i Efkâr, Hâkimiyet-i Milliye, Türk Yurdu ve Yeni Mecmua gibi dergi ve gazete sayfalarında kalan tercüme ve telif hikâyeleri, denemeleri, terekesinden çıkan çocuk şiirleri, daha önce basılmış eserleriyle birlikte Necat Birinci ve Nuri Sağlam tarafından Ruşen Eşref Ünaydın-Bütün Eserleri adıyla otuz üç kitaptan oluşan on dört ciltlik bir külliyat halinde yayımlanmıştır.