Melih Cevdet Anday'ın Hayatı ve Eserleri

Türk şair, oyun yazarı, denemeci ve eleştirmen.

Doğum tarihi ve yeri: 13 Mart 1915, Çanakkale
Ölüm tarihi ve yeri: 28 Kasım 2002, İstanbul

1- Melih Cevdet Anday'ın Hayatı

Çanakkale'de doğan Melih Cevdet Ortaokula kadar İstanbul'da eğitim gördü. Liseyi babasının işi nedeniyle gittikleri Ankara Gazi Lisesi'nde tamamladı. Lisede okuduğu sırada, Orhan Veli Kanık ve Oktay Rifat Horozcu ile tanıştı. Liseyi bitirdikten sonra bir süre Hukuk Fakültesi'ne devam etti. Daha sonra Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi'ne kaydoldu. Ancak Devlet Demiryolları'nda memur olarak çalıştığı için öğrenimine devam edemedi. Çalıştığı kuruluş tarafından sosyoloji öğrenimi görmek için Belçika'ya gönderildi. Ukde şiiri 1936'da Varlık Dergisi'nde yayımlandı. Bunun ardından şiirleri Ses, Yaprak, Yeditepe, Papirüs, Yeni Ufuklar, Yeni Dergi, Soyut, Ataç, Dönem, Yön gibi dergilerde yayınlandı. Orhan Veli ve Oktay Rifat ile birlikte 1941 yılında Garip isimli şiir kitabını çıkardı. Hasan Ali Yücel'in tavsiyesi ile Milli Eğitim Bakanlığı Neşriyat Müdürlüğü'ne memur olarak atandı. 1946 seçimleriyle birlikte bakanlığın el değiştirmesi sonrasında önce yeniden askere alındı ve daha sonra Konya'ya atandı. Ancak bu atama daha sonra geri alındı. Anday, bir süre sonra bu görevinden ayrılarak İstanbul'a döndü. 1953 - 1955 yılları arasında Akşam Gazetesi'nin edebiyat ve sanat sayfasını hazırladı. Fikirleri sebebiyle işten çıkarıldı. Doğan Kardeş Yayınları'na geçti ve çeviriler yaptı. 1956'da yayınladığı Yan Yana isimli şiir kitabı, 142. maddeye aykırı olduğu gerekçesiyle 1964'te yasaklandı. Anday gerek şiir kitaplarıyla, gerekse daha sonraları yöneldiği roman ve tiyatro alanlarındaki yapıtlarıyla birçok ödül alan Anday, İstanbul Belediye Konservatuvarı Tiyatro Bölümü'nde diksiyon, özel bir tiyatro okulunda mitoloji dersleri verdi. 1964-1969 yılları arasında TRT'de yönetim kurulu üyeliği, 1979-1980 yıllarında da Paris'te eğitim müşavirliği görevlerinde bulundu.

2- Melih Cevdet Anday'ın Edebi Kişiliği

 Orhan Veli ve Oktay Rıfat’la beraber Garip Akımı hareketini başlatan Melih Cevdet, bu topluluğun akılcı ve toplumsal çizgide eser veren, şiirini duygudan daha çok aklın egemenliğine bırakmış olan önemli bir şairidir. Garip hareketine bağlı kaldığı ilk şiirlerinde uyak ve ölçü kaygısı olmadan eserler vermiş, fikirlerini geliştiren “duygu” anlayışıyla Orhan Veli ve Oktay Rıfat çizgisinden ayrılmıştır. Yalın bir dil kullanan sanatçının eserlerinde güzel günlere özlem vardır. Toplumsal ve kavgacı bir şiire de yönelen sanatçı, çeşitli şiirlerinde toplum ve insan değerlerini savunmuştur. Daha sonra kendi isteğiyle Garip Akımı'ndan ayrılmıştır.

Şiir hayatının 1960 sonrası döneminde “Kolları Bağlı Odysseus” adlı şiirinden başlayarak mitolojik unsurlara yönelmiş, eserlerinde Eski Yunan ve Doğu kültürlerinden izlere rastlanmıştır. Şiir, roman, deneme, tiyatro, gezi, anı gibi çok çeşitli türlerde eserler vermiş, ancak özellikle şiirleri ile tanınmıştır.

UNESCO'nun Courrier dergisi, 1971 yılında onu Cervantes, Dante, Tolstoy, Unamuno, Seferis ve Kawabata düzeyinde bir edebiyat adamı olarak gördüğünü açıklamıştır.

3- Melih Cevdet Anday'ın Eserleri

• Şiir:
  • Garip (1941, Orhan Veli ve Oktay Rifat'la birlikte)
  • Rahatı Kaçan Ağaç (Ölmez Eserler, 1946)
  • Telgrafhane (Yeditepe, 1952)
  • Yan yana (Yeditepe, 1956)
  • Kolları Bağlı Odysseus (Yeditepe, 1962)
  • Göçebe Denizin Üstünde (Cem, 1970)
  • Teknenin Ölümü (Sander, 1975)
  • Sözcükler (İş Bankası, 1978, toplu şiirler)
  • Ölümsüzlük Ardında Gılgamış (Ada, 1981)
  • Tanıdık Dünya (Adam, 1984)
  • Güneşte (Adam, 1989)
  • Yağmurun Altında (Adam, 1995)
  • Sözcükler (Everest Yayınları, 2007, Bütün Şiirleri)
• Şiir Çeviri:
  • Annabel Lee - Edgar Allan Poe
  • Atlının Türküsü - Federico Garcia Lorca
  • Ben de - Langston Hughes
  • Bir Zenci Kızın Türküsü - Langston Hughes
  • Çayhane - Ezra Pound
  • Gece. Şehir Uyumuş. - Aleksandr Blok
  • Hürriyet - Paul Éluard
  • Kanun - Wystan Hugh Auden
  • Pan Öldü - Ezra Pound
  • Şiir Sanatı - Paul Verlaine
• Roman Çeviri:
  • Buz Sarayı (1973 - Tarjei Vesaas)
  • Ölü Canlar (1982 - Gogol)
  • Babalar ve Oğullar (1983 - Turgenyev)
• Roman:
  • Zifaftan Önce (1957 - Murat Tek adıyla)
  • Yağmurlu Sokak (1959 - Murat Tek adıyla)
  • Dullar Çıkmazı (1962 - Murat Tek adıyla)
  • Bir Gecede Üç Erkek (Murat Tek adıyla)
  • Aylaklar (Remzi, 1965)
  • Gizli Emir (Bilgi, 1970)
  • İsa'nın Güncesi (Hürriyet, 1974)
  • Raziye (Altın, 1975)
  • Meryem Gibi (Simavi, 1991)
  • Birbirimizi Anlayamayız (Simavi, 1992)
• Deneme:
  • Doğu, Batı (Ataç, 1961)
  • İngiliz Edebiyatından Denemeler (Oluş, 1964)
  • Konuşarak (Dönem, 1964)
  • Gelişen Komedya (Çan, 1965)
  • Sovyet Rusya (Gerçek, 1965)
  • Yeni Tanrılar (Çağdaş, 1974)
  • Sosyalist Bir Dünya (Çağdaş, 1975)
  • Dilimiz Üstüne Konuşmalar (TDK, 1975)
  • Maddecilik ve Ülkücülük (Sander, 1977)
  • Anadolu'da ve Sosyalist Ülkelerde (Çağdaş, 1977)
  • Yasak (Çağdaş, 1978)
  • Paris Yazıları (Adam, 1982)
  • Açıklığa Doğru (Adam, 1984)
  • Akan Zaman, Duran Zaman (Adam, 1984)
  • Sevişmenin Güdüklüğü ve Yüceliği (Çağdaş, 1990)
  • Yiten Söz (Adam, 1992)
  • Aldanma ki (Remzi, 1992)
  • Geleceği Yaşamak (Adam, 1994)
  • İmge Ormanları (Adam, 1994)
• Yazılar:
  • Anlamın Anlamı
  • Çağlar Geçiyor
  • Şiir Üzerine
  • Şiirin Vazgeçilmez Üç Dönemi
  • Şiirin Anlamı
  • Uzun Şiir - Kısa Şiir
  • Yarın Düşüncesi
• Tiyatro Oyun:
  • İçerdekiler (1965)
  • Mikadonun Çöpleri (1967)
  • Yarın Başka Koruda
  • Dikkat Köpek Var
  • Ölüler Konuşmak İster
  • Müfettişler (1972)
  • Ölümsüzler (1984)